افزایش سرسامآور نقدینگی، نمودی از ورشکستگی اقتصادی
گزارش و گفتگو با میثم ناهید – ۲۲آبان۱۳۹۷
هم‌میهنان گرامی، دوستان عزیز بیننده، سلام و درود بر شما. امروز در برنامة تیک تاک در خدمت شما هستم تا نگاهی داشته باشیم بر مهمترین موضوع سیاسی روز؛ موضوعی که در خبر و نظر و سپس در گفتگوی امروزمون به اون خواهیم پرداخت، افزایش سرسامآور نقدینگی و تأثیرات و پیامدهای آن در اقتصاد کشور است.
رسانه‌های حکومتی از رشد ۲۰ درصدی نقدینگی طی یک‌سال گذشته خبر دادند. بر اساس این گزارشها، حجم نقدینگی تا شهریور ماه سال جاری به ۱۶۷۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. حجم نقدینگی کشور تا اسفند گذشته ۱۵۲۹ هزار میلیارد تومان بوده که تا شهریور امسال ۱۴۳ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. توجهتون رو به گزارشی در این باره جلب می‌کنم:
گزارش
در مرداد ماه ۹۲هنگامی که حسن روحانی بطور رسمی به عنوان رئیس‌جمهور رژیم کار خود را شروع کرد، نقدینگی کشور رقمی در حدود ۴۹۱هزار میلیارد تومان بود. روحانی در همان زمان و در شهریور ۱۳۹۲ با انتقاد شدید از افزایش نقدینگی در دولت قبل، به طعنه می‌پرسید: «آیا نقدینگی را هم دشمن بالا برد؟» روحانی نقدینگی بسیار زیاد در جامعه را به سیلی تشبیه کرده بود که معلوم نیست از کدام سو جاری می‌شود و در همین راستا گفته بود: «نقدینگی بزرگی که امروز در کشور وجود دارد نیز هر از چندگاهی به یک سو جریان می‌یابد و گاهی به بازار مسکن یا ارز می‌رود و زمانی دیگر در بازار طلا و سکه جاری می‌شود.»
افزایش سرسام آور نقدینگی که حجم عمده آن را شبه پول (یعنی سپرده‌های کوتاه مدت و بلندمدت بانکی) تشکیل میدهد باعث شد تا بر اثر کاهش سود بانکی و جذابیت بازارهای کاذبی چون ارز و سکه؛ حجم قابل توجهی از این نقدینگی به این بازارها سرریز شده و به آشفته بازار دلار و سکه دامن بزند؛ موضوعی که محدود به این بازارها نماند و بازار مسکن را هم پس از آن متاثر کرد. به این ترتیب عامل اصلی افزایش ۳۲درصدی قیمت خانه، افزایش ۹۲درصدی قیمت ارز و افزایش ۱۰۸درصدی قیمت سکه؛ همین افزایش نقدینگی بوده که دولت روحانی با وجود هشدارهای کارشناسان درخصوص این افزایش بی‌رویه، زمینه‌ساز آن شده و در دولت او حجم و طی 5سال نقدینگی سه و نیم برابر شده است.
روزنامة حکومتی سیاست روز در شمارة امروز خود طی مطلبی با عنوان « مثلث برمودای معضلات بانکی» به نقل از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی، مشکلات و معضلات سیستم بانکی نوشت که سیستم بانکی کشور هنوز سنتی است و این روند با تغییرات جهانی هماهنگ نبوده و بی‌شک این اتفاق، اصلی‌ترین موضوع در بررسی مشکلات نظام بانکی و یافتن راهکار برای آن است. نکته این‌جاست که این حرف از یک روزنامة باند خامنه‌ای است که با هر گونه نظارت بین‌المللی از طریق FATF مخالفت می‌ورزد.
این روزنامه در ادامه با اشاره به این که در بانکهای ایران هنوز سیستم‌های نظارتی وجود ندارد و خود این مساله معضل بزرگی است» می‌افزاید : کارشناسان مشکلات و معضلات پدید آمده از سوی موسسات مالی و اعتباری را که ماحصل نظارت ناکافی و سوء‌مدیریت مدیران و متولیان نظارتی بانک مرکزی بوده است را مدنظر قرار داده و می‌گویند؛ مشکلی که در این حوزه به واسطه موسسات مالی و اعتباری به وجود آمده و تبعات ناشی از آن، اتفاقی نیست که به این زودی از اقتصاد کشور پاک شود. از سوی دیگر این منتقدان بر این باورند که افزایش نرخ سود سپرده‌ها تا ۲۰ درصد و حتی ۲۵ درصد از دیگر اشتباهات بانکها بود که خود مشکلات را پدید آورده که به این زودی‌ها نمی‌توان آثار آن را از اقتصاد پاک کرد».
یکی از دلایل افزایش حجم نقدینگی بدهی دولت به سیستم بانکی است و ناشی از آن است که دولت هر گاه احساس نیاز کرده دست در جیب بانک مرکزی کرده و از آن که در واقع جیب ملت است برداشت کرده و هیچ گاه هم این بدهی را پرداخت نکرده است. میزان این بدهی در سال گذشته ۲۴۵ هزار میلیارد تومن بود که در پایان تیرماه، به حدود ۲۸۴ هزار میلیارد تومان رسیده است، این رقم یک رشد سرسامآور 15درصدی را نشان میدهد. از سوی دیگر، بر اساس گزارش‌های بانک مرکزی بدهی بخش دولتی از سال ۸۴ تا پایان تیرماه امسال، ۱۱۰۴ درصد رشد کرده و در واقع در این دوره زمانی بیش از ۱۲ برابر شده‌است.
افزایش حجم نقدینگی ارتباط مستقیم و بلافاصله‌یی بر نرخ تورم دارد. زیرا علت اصلی افزایش حجم نقدینگی، چاپ اسکناس توسط بانک مرکزی است. بنا به اعلام منابع رژیم روزانه یک هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی اضافه می‌شود و این تأثیر خود را بر بالا رفتن قیمت کالاها نشان میدهد. در همین رابطه تلویزیون رژیم شب گذشته اعتراف کرد: «تورم مواد خوراکی، با نرخ 47و نیم درصد. اون طور که مرکز آمار اعلام کرد، نرخ تورم نقطه‌یی خوراکیها، آشامیدنی‌ها و دخانیات، مهر ماه با افزایش بیش از 11درصدی نسبت به شهریور، به 47.5 درصد رسید. اعتراف به تورم حدود 50درصدی مواد غذایی، در حالی است که روحانی و کارگزاران دولت او همچنان مدعی کننترل نزخ ارز به ویژه در رابطه با کالاهای مصرفی مردم هستند.
گفتگوی سیاسی
همون طور که در این گزارش که دیدیم، حجم نقدینگی به رقم نجومی و سرسامآور1672میلیارد تومن رسیده و به این ترتیب حجم نقدینگی در زمان روحانی بیش از 3برابر شده. افزایش حجم بی‌رویة نقدینگی به عنوان نمودی از فروپاشی اقتصادی مورد بحث بسیاری از رسانه‌ها و کارگزاران رژیم قرار گرفته و به یکی دیگه از موضوعات جنگ باندی تبدیل شده.
اما چرا این حجم از نقدینگی؟
ریشه این افزایش سرسامآور چیه؟
تاثیر این نقدینگی بر اقتصاد و بر زندگی مردم چیه؟
چه راهی برای درمان این فاجعه اقتصادی هست؟
اینها سوالاتی هست که با میثم ناهید در میون می‌ذاریم.
س: رسانه‌های حکومتی امروز اعلام کردند که حجم نقدینگی رسیده به هزار و ۶۷۲هزار میلیارد تومان. معنی این حجم از نقدینگی و پیامدهای آن چیست؟
ج: ابتدا اجازه بدین به‌صورت خیلی کوتاه و ساده ببینیم اصلا نقدینگی یعنی چی؟ نقدینگی به ساده‌ترین بیان یعنی پول نقد یا شبه پول موجود در جامعه و اقتصاد کشور. منظور از شبه پول اوراق بهادار مثل سهام بورس و امثال اون هستش.
از طرفی در اقتصاد کشور حجم مشخصی کالا و خدمات وجود داره. پس میزان نقدینگی باید با میزان کالا و خدمات موجود همخوان باشه. وقتی نقدینگی بالا میره، بر اساس اصل عرضه و تقاضا مردم باید همان میزان کالا یا خدمات رو با پول بیشتری خریداری کنند.
برای همین افزایش نقدینگی=افزایش قیمتها و گرانی و تورم. از طرف دیگه افزایش نقدینگی وقتی مهارناپذیر بشه، می‌تونه به انهدام تولید داخلی منجر بشه. چگونه؟ وقتی در جامعه پول نقد زیاد میشه، تقاضای خرید هم افزایش پیدا میکنه. این افزایش تقاضا در نقطه‌ای (به‌ویژه در کشورهای غیر صنعتی مثل ایران) از میزان تولیدات داخلی بالاتر میره. در نتیجه واردات از کشورهای دیگه افزایش پیدا میکنه و این کالاهای خارجی مثل تولیدات چینی اغلب ارازن‌تر از تولیدات داخلی هستند و در نتیجه، تولید داخلی دچار رکود، کاهش و در نهایت هم فروپاشی میشه. دقیقا همین صحنه‌ای که در ایران امروز در جریانه.
س: برگردیم به همون سوالمون. این حجم از نقدینگی که رسانه‌های حکومتی اعلام کردن، از کجا در آمده؟
ج: در مجموع نقدینگی به ۳صورت کلی به وجود میاد:
اول: تولید (بالا رفتن بنیه و توان تولید حجم پول و نقدینگی در اقتصاد کشور رو بالا می‌بره)
دوم: (در مورد ایران که صحبت می‌کنیم) پول نفت
سوم: چاپ اسکناس
در مورد اول، یعنی تولید، وقتی یک کشور از نظر سطح تولید رشد میکنه، خود این تولید چون چرخه اقتصاد رو با سرعت و توان بیشتری به حرکت در میاره، بنابر این حجم پول رو هم می‌تونه افزایش بده. اما این افزایش حجم پول چون بر پایه اقتصادی هست، ایجاد تورم و گرانی نمی‌کنه. چون هرچند پول افزایش پیدا کرده، اما کالا و خدمات هم به همون نسبت افزایش پیدا کردن.
برای نمونه آلمان رو در نظر بگیریم. رشد میزان نقدینگی این کشور بین سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۸ حدود ۷ و۸دهم درصد بود. اما نه تنها این میزان نقدینگی باعث تورم و... نشد، بلکه این کشور برخوردار از رشد اقتصادی بود. چرا؟ چون این نقدینگی برآمده از رشد اقتصاد و افرایش صادرات بود.
اما وقتی نقدینگی حاصل فروش نفت یا چاپ بی‌رویه اسکناس باشه، چون زیرساخت اقتصادی نداره، حجم پول در جامعه بالا میره، اما به همون تناسب کالا و خدمات نیست. که خروجیش میشه تورم و انهدام تولید داخلی.
این نقدینگی سرسام آور هزار و ۶۷۲هزار میلیارد تومان در ایران، دقیقا ناشی از همین شیوه هست. یعنی فروش نفت و چاپ بی‌رویه اسکناس.
یک نمونه پولی بود که رژیم مجبور شد بعد از انبوه اعتراضات مالباختگان، به اونها بده. چکار کرد؟ اسکناس چاپ کرد. یعنی در ظاهر به اونها پولی داد، اما باعث بالارفتن نقدینگی، در نتیجه افزایش گرانی شد. یعنی همین پول رو با تحمیل گرانی از جیب همون مالباختگان و سایر مردم بیرون کشید.
س: شما گفتید چاپ اسکناس توسط رژیم. بر چه اساسی می‌گید؟ خودشون که چنین چیزی نگفتن!
ج: روشنه نمیان به طور علنی چنین چیزی بگن. اما دو نکته هست. یکی اینکه شما یا باید بگید این افزایش نقدینگی به‌خطر پایه اقتصادیه، که درباره این رژیم خیلی روشنه. نه تنها رشد اقتصاد و صنایع در کار نیست، بلکه به‌خاطر مبنای اقتصاد انگلی که داره (رانت-قاچاق-واردات بی‌رویه) هر چه بیشتر تولید در حال نابودیه. خبرگزاری تسنیم(۲شهریور۹۵) از تعطیلی« ۶۰ درصد کارخانه ها در دولت یازدهم/ سود ۲۰۰ درصدی واردات» گزارش داد:
پس این گزینه منتفی. گزینه بعد فروش نفته. بله میزان زیادی از این نقدینگی به این علت می‌تونه باشه. اما از ۶ماه پیش که آمریکا از برجام خارج شد تا امروز حدود یک میلیون بشکه از صادرات نفت رژیم کاهش پیدا کرده. پس اگه نقدینگی تنها به علت فروش نفت بود، پس اون هم باید پایین می‌آمد. درحالیکه خودشون الان میگن میزان نقدینگی از مرز هزار و ۶۰۰میلیارد تومان گذشته.
نگاه کنید، این آماری هست که خودشون از افزایش سرسامآور روزانه نقدینگی میدن: ایرنا-۱۰تیر۹۷: «روزانه هزار میلیارد تومان به نقدینگی افزوده می‌شود» ایسنا-۲۲مرداد۹۷: «نقدینگی هر ثانیه ۸ و ۶ دهم میلیون تومان بیشتر می‌شود» (دقت کنید تاریخ این گزارش آخر مرداده-یعنی ۴ماه پس از خروج آمریکا از برجام است) اقتصادنیوز-۴شهریور۹۷: «افزایش ۲۵برابری نقدینگی ایران در ۱۳سال»
نتیجه: این افزایش سرسامآور نقدینگی، در شرایط که تولید و صادرات نفت رژیم حدودا نصف شده، نمی‌تونه تنها به خاطر فروش نفت باشه. پس تنها عامل دیگه که باقی می‌مونه، چاپ اسکناس بی‌پشتوانه هست. البته خود رسانه‌های رژیم هم به این موضوع اعتراف می‌کنن. البته با واژه‌هایی دیگه. مثلا امروز روزنامه سیاست از این پدیده با اصطلاح «خلق پول» اسم می‌بره.
س: رسانه‌های رژیم امروز گفتند بدهی بانکها هم رسیده به ۲۱۰۷ و ۶دهم هزار میلیارد ریال. علت این موضوع چیه و چه پیامدهایی داره؟
ج: یکی از شیوه‌های دزدی در رژیم گرفتن به اصطلاح وام از بانکها توسط دولت و ارگانهای حکومتی و غارتگران وابسته به رژیم است. وام می‌گیرن، هیچ‌وقت بر نمی‌گردونن. اسمش رو هم می‌ذارن «وام معوقه!» چندماه پیش روزنامه حکومتی همشهری، نوشت: «نسبت درآمد بانکها به دارایی آنها به کمتر از محدوده امنیتی 5درصد رسیده و تفاضل بین تسهیلات و سپرده‌ها احتمال ورشکستگی بانکها را به‌شدت افزایش داده است».
این ارزیابی البته خیلی کمرنگتر از واقعیت است. الان میگن بیشتر بانکهای رژیم یا ورشکست شدن یا در حال ورشکستگی هستن. برای این که این وضعیت بحرانی رو نشون ندن، وامهای معوقه رو که هرگز وصول نخواهد شد، به عنوان دارایی خودشون به حساب میارن. درحالیکه هیچ‌گاه بازگردونده نمی‌شن. حاصل این غارت توسط ارگانهای حکومتی میشه بدهی ۲۱۰۷ و ۶دهم هزار میلیارد ریالی. خروجی این کار هم ۲ مسیر کلیه: بانکها پولی ندارن که بدهی مردم رو بدن (مانند غارت شدگان)
برای کاهش فشار اسکناس چاپ می‌کنن، که منجر به افزایش تورم و وارد شدن فشار به مردم میشه
س: چه راه‌حلی هست؟
ج: در درون این رژیم و با این رژیم هیچ راه‌حلی نیست. چون علت به وجود آمدن این وضعیت همین رژیم و سیاستها و عملکردهای غارتگرانه و ضد مردمی این رژیم است. چون اقتصاد این رژیم پایه و اساسش یک اقتصاد انگلیه. دزدی‌های نجومی و فساد هم روی آن.
مدتی پیش (در مردادماه) بحث این بود که روحانی وزراش رو عوض کنه تا مشکل اقتصادی حل بشه. زیباکلام از باند خود روحانی گفت: «اگر تمامی وزرای روحانی هم تغییر کند و اگر به جای نوبخت و کرباسیان، اقتصادانان بزرگی چون «کینز» و «ریکاردو» و «آدام اسمیت» مسئول تیم اقتصادی دولت شوند، چیزی عوض نمی شود!»
چرا؟ چون راه‌حل وضعیت بحران اقتصاد ایران، اقتصادی نیست، سیاسی هست! و همة این وضعیت محصول استبداد قرون وسطایی و تا مغز استخوان فاسد این رژیم است. تازه تمام این شرایط مربوط به قبل از اعمال تحریمهاست؛ الان که تحریمهای مرگبار شروع شده (و این حاصل سیاستهای تروریسم و دخالت منطقه‌ای و... رژیمه) این روند با شتابی بسیار بیشتر از گذشته به سمت فروپاشی اقتصادی حرکت میکنه.